Ιστορία

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ «ΜΕΤΑΞΑ»

«Από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, τα ευτυχή αποτελέσματα της αντιμετώπισης του καρκίνου κυρίως με την ακτινοθεραπεία, αλλά και με ειδικές χειρουργικές επεμβάσεις, καθώς και οι αναφαινόμενες δυνατότητες της χημειοθεραπείας, δημιούργησαν κλίμα ενθουσιασμού στον ιατρικό κόσμο. Επιπλέον οι σπουδαίες ανακαλύψεις στον τομέα της καταπολέμησης του καρκίνου – τόσο στη διάγνωση όσο και στην πρόληψη και θεραπεία– έθεσαν τις βάσεις ώστε να αναγνωρισθεί η Ογκολογία ως ξεχωριστός κλάδος της Ιατρικής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μια ομάδα νέων γιατρών του Πειραιά οραματίσθηκε τη δημιουργία ενός νέου Αντικαρκινικού Ιδρύματος με σκοπό την πρόληψη και καταπολέμηση των νεοπλασματικών νοσημάτων. Η προσπάθεια αυτή ευοδώθηκε με την αρωγή του Άγγελου Μεταξά, ο οποίος με τις ιδιόγραφες διαθήκες του από 2.11.1942 και 15.04.1954, δώρισε ένα μεγάλο ποσό στη μνήμη των γονιών του Σπύρου και Δέσποινας και με την καθοδήγηση του Γεωργίου Κατσαφάδου, πολιτευόμενου, αλλά και μάχιμου ιατρού χειρουργού.

Το νοσοκομείο «ΜΕΤΑΞΑ» δημιουργήθηκε εξ αρχής ως αντικαρκινικό ίδρυμα. Για τις αρχές λειτουργίας του  οι θεμελιωτές συνεργάστηκαν με τον Γεώργιο Παπανικολάου ο οποίος είχε πλούσια εμπειρία από ανάλογα ιδρύματα στο εξωτερικό. Μάλιστα, ο ίδιος αυτοπροσώπως επισκέφθηκε τα υποψήφια οικόπεδα και συμβούλευσε να επιλεγεί το προνομιακό από άποψη θέας οικόπεδο  – στην πρώην έπαυλη Σκουλούδη- ενώ στη συνέχεια και για πολλά χρόνια διατηρούσε πυκνή αλληλογραφία παρακολουθώντας και συμμετέχοντας στην εξέλιξη του Νοσοκομείου. Παράλληλα τα ιατρικά στελέχη του Νοσοκομείου επισκέπτονταν τακτικά νοσοκομεία του εξωτερικού σε Γαλλία, Σουηδία, Αυστρία και ΗΠΑ προκειμένου να μεταφέρουν καινοτόμες ιδέες στο χώρο.

Το 1959 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος.

Το 1967 υπήρχαν οι βασικές υποδομές στο υπόγειο του κτηρίου ενώ στο ισόγειο είχαν  εγκατασταθεί οι Διοικητικές Υπηρεσίες και υπήρχε και ο 1ος όροφος. Λειτουργούσαν τα εξωτερικά ιατρεία και υπήρχαν μόνο 13 θωρακισμένα κρεβάτια για νοσηλεία των ασθενών που λάμβαναν ραδιοϊσότοπα. Τότε ακόμα ο κλιβανισμός του ρουχισμού γινόταν στην Κλινική Κατσαφάδου!

Όταν πρωτολειτούργησε, το 1967, υπήρχαν εννέα ιατροί διευθυντές: ο Αναξαγόρας  Παπαϊωάννου, χειρουργός, ο Βύρων Λισσαίος, χειρουργός, ο Διονύσης  Ραζής παθολόγος-ογκολόγος, ο Γιώργος Παπαδημητρίου, γυναικολόγος, ο Δ. Βεβελογιάννης ουρολόγος, η Ειρήνη Δρακοπούλου, κυτταρολόγος, η Αγγελική  Κατραχούρα, μικροβιολόγος, ο Α. Χατζηβασιλείου, βιοχημικός, ο Βασίλης Σπυρόπουλος, ακτινολόγος/ακτινοθεραπευτής. Επίσης υπήρχε και ένας βοηθός! Λίγο αργότερα προστέθηκαν πολλοί άλλοι, μεταξύ αυτών ο θωρακοχειρουργός Ζέλλος, ο χειρουργός Β. Γεωργούλης,  ο πλαστικός χειρουργός Ζαμπάκος, ο γαστρεντερολόγος Γιάννης Χριστοδουλόπουλος, ο Μαθιός Κωνσταντουλάκης, παθολόγος Αιματολόγος που τον διαδέχθηκε ο Βασίλης Σεϊτανίδης,  Διευθυντής του Αιματολογικού Τμήματος που περιελάμβανε την Αιματολογική Κλινική- μια από τις πρώτες αυτοτελείς Αιματολογικές Κλινικές στην Ελλάδα-, το Αιματολογικό Εργαστήριο και την Αιμοδοσία.

Αρχικά με την ονομασία «Διαγνωστικό Θεραπευτικό Ίδρυμα Πειραιώς εις μνήμην Σπύρου και Δέσποινας Μεταξά» και στη συνέχεια ως «Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Πειραιώς εις μνήμην Σπύρου και Δέσποινας Μεταξά» υπήρξε πρωτοπόρο ειδικά στην πρόληψη, διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου. Μεγάλη έμφαση δόθηκε εξαρχής στην πρόληψη, γι’ αυτό δημιουργήθηκαν εξωτερικά ιατρεία για νοσηλευόμενους και εξωτερικούς ασθενείς με συμβουλευτικό χαρακτήρα. Για την αντιμετώπιση των διαγνωσμένων περιστατικών υπήρχαν δυο χειρουργικές κλινικές, ένα μεγάλο ακτινοθεραπευτικό Τμήμα, καθώς και παθολογική κλινική που πραγματοποιούσε χημειοθεραπείες (χημειοθεραπείες γίνονταν και στα άλλα Τμήματα, χειρουργικό, ακτινοθεραπευτικό κ.α). Στο Τμήμα ραδιοϊσοτόπων πραγματοποιούνταν διαγνωστικές και θεραπευτικές επεμβάσεις, ενώ υπήρχε και γαστρεντερολογική κλινική, που επιτελούσε κυρίως διαγνωστικό έργο.

Ανάμεσα στις καινοτόμες δομές και λειτουργίες του νοσοκομείου ξεχώρισαν:

• Η δημιουργία οργανωμένου αρχείου φακέλων ασθενών, επανδρωμένου με καταρτισμένο προσωπικό αρχείο φακέλων ασθενών. Ο αριθμός φακέλου ακολουθούσε τον ασθενή δια βίου και οποιαδήποτε εξέταση διενεργείτο προστίθετο στον φάκελο από ειδικές γραμματείς.
• Η Κλινική Μιας Ημέρας, που είναι από τις πρώτες στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Β. Λισσαίου, αρχικά ως χώρος όπου γίνονταν οι αλλαγές των χειρουργικών τραυμάτων, αλλά σύντομα απέκτησε χαρακτήρα βραχείας νοσηλείας για παρακεντήσεις, μυελογράμματα, μεταγγίσεις και χημειοθεραπείες. Η προσφορά της συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
• Η Κατ’ Οίκον Νοσηλεία, που είναι η πρώτη στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκε το 1979 με πρωτοβουλία του χειρουργού Β. Λισσαίου, που ήταν και ο πρώτος υπεύθυνος ιατρός, κατά τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά πρότυπα. Λειτούργησε αρχικά σε μικρή ακτίνα γύρω από το νοσοκομείο, αλλά σύντομα επεκτάθηκε σημαντικά. Στελεχώθηκε από έμπειρες νοσηλεύτριες και κοινωνική λειτουργό. Τα πρώτα χρόνια γίνονταν χημειοθεραπείες και μεταγγίσεις αίματος στο σπίτι!
• Η δημιουργία ομάδας ψυχο-ογκολογικής υποστήριξης. Δημιουργήθηκε με βάση δεδομένα από  ευρωπαϊκά Αντικαρκινικά Νοσοκομεία. Το εξωτερικό ψυχιατρικό ιατρείο, χωρίς να αρνείται βοήθεια στα αμιγώς ψυχιατρικά περιστατικά,  είχε ειδική κατεύθυνση  την προσέγγιση και υποστήριξη ασθενών και των οικείων τους με νεοπλασματικά νοσήματα.
• Η δημιουργία ιατρείου πόνου, το οποίο εξ αρχής στελεχώθηκε από παθολόγους/ ογκολόγους, αναισθησιολόγους και ψυχίατρους.
• Η σύσταση και λειτουργία Ογκολογικών Συμβουλίων. Υπήρξαν πρωτοπόρα στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκαν κατά τα αμερικανικά πρότυπα την εποχή όπου η κύρια αντινεοπλασματική αγωγή ήταν η χειρουργική αφαίρεση του όγκου και η ακτινοθεραπεία.
• Καινοτόμα για την εποχή της ήταν και η απόφαση εισαγωγής στην Αιμοδοσία πλαστικών ασκών αίματος μιας χρήσης και κατάργησης των γυάλινων φιαλών για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο (περί το 1974).
• Επίσης στην Αιμοδοσία, η λειτουργία μιας από τις πρώτες συσκευές πλασμαφαίρεσης και διαχώρισης αιμοπεταλίων. Το μηχάνημα  Haemonetics  αγοράστηκε με δωρεά του ιδιοκτήτη της κλωστοϋφαντουργίας «ΑΙΓΑΙΟΝ» στα τέλη της δεκαετίας του 1970.

Επίσης το Νοσοκομείο «Μεταξά» διακρίθηκε για τα εξής:

1. Δόθηκε εξ αρχής μεγάλη έμφαση στα διαγνωστικά Τμήματα.  Δημιουργήθηκε μεγάλο Τμήμα Κυτταρολογίας, Παθολογικής Ανατομικής και  Ραδιοϊσοτόπων με ειδική κατεύθυνση.
2. Τις προηγούμενες δεκαετίες το Νοσοκομείο στέγασε μια από τις πλουσιότερες και μεγαλύτερες ιατρικές βιβλιοθήκες με ειδική κατεύθυνση.
3. Η Αιμοδοσία πρωτοστάτησε στην κατάργηση των ιδιωτικών τραπεζών αίματος από το 1974. Λίγα χρόνια αργότερα καταργήθηκαν οι τράπεζες και απαγορεύθηκε η επί πληρωμή  αιμοδοσία.
4. Δημιουργήθηκε Σύλλογος εθελοντών και φίλων κυριών κατά τα αμερικανικά πρότυπα.
5. Δημιουργήθηκε Σύλλογος μαστεκτομηθεισών και λαρυγγεκτομηθέντων.
6. Μέσω γιατρών του Νοσοκομείου που ήσαν μέλη της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας ασκήθηκε πίεση και δημιουργήθηκε ο «Ξενώνας Καρκινοπαθών» στη θέση Καλυφτάκι (μεταγενέστερα Νοσοκομείο «Αγ. Ανάργυροι»). Σημειωτέον ότι η ιστορία του Νοσοκομείου συνδέεται στενά με την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία, καθώς ο Γεώργιος
7. Κατσαφάδος υπήρξε πρόεδρος από το 1958-1975, ενώ ο Διευθυντής της Α’ Χειρουργικής Βύρων Λισσαίος, το τελευταίο εν ζωή ιδρυτικό στέλεχος της Εταιρείας, από το 1975 έως το 1984. Ο κ. Λισσαίος εξ άλλου υπήρξε μέλος του ΔΣ και του Εκτελεστικού Γραφείου της UICC- Union for International Cancer Control-  και από τη θέση αυτή, τη δεκαετία του ’70, έκανε ευρέως γνωστό το Νοσοκομείο στο εξωτερικό, υπήρξε ανταλλαγή επιστημόνων και νοσηλευτικού προσωπικού, κοινές δημοσιεύσεις, υποτροφίες κ.λπ.».

Το «Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Πειραιώς εις μνήμην Σπύρου και Δέσποινας Μεταξά» λειτούργησε ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου έως το 1982 υπαγόμενο στις διατάξεις του ΝΔ 2592/1953 «περί οργανώσεως της ιατρικής αντιλήψεως». Το 1982 (με το ΠΔ 585/1982) μετατράπηκε σε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και εντάχθηκε στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Από το 1986, που εκδόθηκε ο Οργανισμός του (ΦΕΚ 655 Β’) διέθετε 500 κλίνες.